اعظم طیرانی/ مصرف خودسرانه دارو، شایع‌ترین دلیل مسمومیت در جهان است. ایران به لحاظ مصرف دارو جزو 20 کشور نخست دنیاست و در آسیا پس از چین رتبه دوم را دارد. 
بتازگی نیز بهروز بنیادی؛ عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با اشاره به افزایش مصرف خودسرانه دارو بویژه دارو‌های ضد افسردگی، مسکن و خواب آور تأکید کرد: «متأسفانه این دارو‌ها در بیشتر مواقع خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف می‌شود». 

  بحران مصرف دارو 
حمید خیری؛ عضو هیئت رئیسه انجمن داروسازان ایران نیز با تأیید این مطلب می‌گوید: سرانه کلی مصرف دارو در ایران سه برابر استاندارد جهانی است و در مجموع حدود 40 درصد از مردم ایران به صورت خودسرانه دارو مصرف می کنند یعنی چیزی حدود دو نفر از هر پنج نفر ایرانی. میانگین اقلام دارویی در جهان حدود دو قلم دارو در هر نسخه است و این میزان در ایران3 تا 4 قلم است به طوری که وزیر سابق بهداشت ایران نیز چند سال پیش مصرف خودسرانه دارو در ایران را یک بحران توصیف کرد.
دکتر خیری ادامه می‌دهد: 20 درصد کل داروهای مصرفی در ایران به صورت خودسرانه و بدون تجویز پزشک مصرف می‌شود. سالانه بیش از 10 هزار مورد عارضه ناشی از مصرف نادرست دارو گزارش می‌شود که به دلیل گزارش نشدن تمامی موارد و همچنین ناآگاهی از اینکه مشکل پیش آمده ممکن است، عارضه نامطلوب دارویی باشد و یا اینکه برخی عوارض دارویی با تأخیر ایجاد می‌شود، به طور حتم آمار واقعی بیشتر از 20 درصد است.
به گفته وی طبق بررسی‌های انجام شده دلیل مراجعه حدود پنج درصد از کل مراجعان به کلینیک‌ها به دلیل عوارض دارویی (بویژه مصرف خودسرانه دارو) می‌باشد.

  بیمارانی که برای خود دارو تجویز می‌کنند!
دکتر خیری ادامه می‌دهد: تمایل مردم ایران به مصرف خودسرانه دارو موجب شده ایران جزو 20 کشور نخست مصرف کننده دارو باشد و پس از چین (با دارابودن یک میلیارد جمعیت) دومین کشور آسیایی است. چرا که سرانه مصرف دارو برای هر ایرانی در سال 339 عدد دارو عنوان شده است ضمن آنکه سرانه داروهای تزریقی نیز 4/11 می‌باشد.
به گفته وی معضل مصرف بالای دارو در کشور ریشه فرهنگی دارد که دلیل عمده آن مصرف خودسرانه دارو است به طوری که بیشتر ایرانیان تصور می‌کنند در خصوص بیماری خود پزشک هستند و برای خود دارو مصرف می‌کنند. همچنین انباشت داروهای ناشی از مصرف نادرست در خانه‌ها یکی دیگر از دلایل مصرف خودسرانه دارو است.
دکتر خیری می‌گوید: داروخانه‌دارها و همچنین رسانه‌های جمعی موظفند در موضوع خطیر فرهنگ سازی مصرف صحیح دارو بیش از پیش کوشا باشند. البته داروخانه‌ها و داروسازان مسئول مصرف خودسرانه داروها نیستند، اما می‌توانند در خصوص عوارض مصرف بی‌رویه داروهای OTC (که شامل 81 قلم دارو می‌شود) اطلاع‌رسانی کنند؛ چرا که عمده داروهای مصرفی پس از داروهایی که تجدید خودسرانه نسخه‌های قبل (بدون نظر پزشک معالج) محسوب می‌شود از بین این 81 قلم دارو است.
  نبود پرونده الکترونیک سلامت 
علیرضا شهریاری؛ رئیس انجمن داروسازان خراسان رضوی نیز با اشاره به افزایش رو به رشد مصرف خودسرانه دارو می‌گوید: متأسفانه ما در زمینه مصرف صحیح دارو فرهنگ‌سازی نکرده‌ایم و در واقع به دلیل نبود آموزش‌های لازم در جامعه با مشکلات متعددی در این زمینه مواجه هستیم. 
دکتر شهریاری ادامه می‌دهد:ما باید به مردم آموزش بدهیم که در درمان بیماری تشخیص صحیح مؤثرتر از مصرف دارو است، ضمن آنکه تداخلات دارویی و عوارض دارویی ممکن است کشنده‌تر از مهلک‌ترین بیماری‌ها باشد؛ بنابراین مصرف خودسرانه دارو بزرگ‌ترین معضل بخش درمان است که مهم‌ترین عامل مسمومیت در سطح دنیا محسوب می‌شود. وی می‌افزاید: متأسفانه در کشور ما بیماران بانک اطلاعاتی ندارند و همین مسئله موجب می‌شود نه تنها پزشکان بلکه مسئولان فنی داروخانه‌ها نیز از پرونده بیمار بی‌اطلاع باشند، درحالی که با راه‌اندازی نظام ارجاع سلامت و ایجاد پرونده الکترونیک سلامت بخش عمده‌ای از این معضل برطرف خواهد شد. 
وی ادامه می‌دهد: اگر مسئولان فنی داروخانه به پرونده الکترونیک بیماران دسترسی داشته باشند نه تنها از مصرف خودسرانه داروپیشگیری خواهد شد، بلکه مصرف دارو نیز در سطح کشور کاهش خواهد یافت.

  اتصال زنجیره تشخیص، تجویز و تهیه دارو 
به گفته دکتر شهریاری در همه کشورها از جمله ایران برگه تولد و مجوز دفن را پزشک صادر می‌کند؛ بنابراین لازم است همه اتفاقات مربوط به سلامت افراد از مرحله تولد تا زمان فوت توسط سامانه الکترونیک ثبت باشد.  
وی مهم‌ترین عامل مصرف خودسرانه دارو و همچنین بالابودن سرانه مصرف دارو در کشور را نبود نظام ارجاع و پزشک خانواده عنوان می‌کند و می‌افزاید: تا زمانی که نظام ارجاع سلامت در کشور اجرا نشود مشکلات ما در حوزه دارو و درمان نه تنها برطرف نخواهد شد، بلکه افزایش می‌یابد.  
وی با بیان اینکه داروهای OTC داروهای محدودی هستند که بدون نسخه به فروش می‌رسند، می‌گوید: داروهای قلبی، داروهای اعصاب و روان و آنتی بیوتیک‌ها جزو داروهای OTC نیست، اما در بسیاری از موارد این داروها طبق نسخه قبلی تهیه می‌شود تا قطع درمان صورت نگیرد و مصرف خودسرانه دارو محسوب نمی‌شود، چرا که قطع مصرف این داروها ممکن است سلامت بیمار را به مخاطره اندازد، اما اگر بیمار دارای پرونده الکترونیک سلامت باشد علاوه بر کاهش و مصرف صحیح دارو در کشور، بیماران نیز برای تهیه دارو طی ایام سفر و یا در شرایطی که دسترسی آن‌ها به داروهایشان قطع شده با مشکل مواجه نخواهند شد. 
وی در خصوص پر مصرف‌ترین اقلام دارویی که به صورت خودسرانه مصرف می‌شود می‌گوید: براساس آخرین گزارش سازمان غذا و دارو استامینوفن و ایبوپروفن به عنوان داروی مسکن، در ردیف نخست داروهای پر مصرف قرار دارند که متأسفانه در بیشتر مواقع به صورت خودسرانه مصرف می‌شوند، اما داروهای اعصاب و روان در فهرست این داروها نیست.